HaLk KüLtürü (EL SAnatLarı)

a) Halı
ve Kilim Dokumacılığı:












Ağrı’da kış şartlarının
ağır geçmesi nedeniyle yüne dayalı dokumacılık genellikle bu aylarda el
tezgahlarında geleneğe bağlı olarak devam eder.Kilimin halk arasındaki adı
yemenidir. Kilim ve halı dokumacılığı Ağrı’daki el sanatlarının en
önemlileridir.Halı,yastık,heybe,yün çorap ve kazak,tiftik eldiven,çorap ve
papak ‘da yün ve öremeye dayalı el sanatlarındandır. Hayvancılığın yaygın ve
egemen olduğu ilde Morkaraman ırkı koyunların yünlerinden elde edilen iplik
bir çok işlemden geçirildikten sonra ev tezgahlarında dokunacak duruma
getirilir.En iyi iplikler bu Karaman cinsi koyunlardan elde
edilmektedir.Kurs ve halıcılık atölyeleri hariç Ağrı’da halı ve kilimler
ekseri mengenesiz dik döner yer tezgahlarında dokunur.









b) Yün
Kazak ve Yün Çoraplar:











Yerli ırk koyunların
yününden örülen kazak ve çoraplar sanat değeri taşıyan bir özelliğe
sahiptir. Bu kazaklar ve çoraplar tezgahlarda yapılmayıp elde yapıldıkları
için oldukça sağlam ve güzel motiflerle süslüdür. Çorapların parmak
uçlarında geleneksel halı ve kilim motifleri kullanılır.Diğer motifler örgü
şekliyle ortaya çıkarılır. Yünden ayrıca eldiven ve papak’ta örülür.
Bunların beyaz renkli olanları daha fazla tercih edilir.






c)
Tiftik Papak ve Tiftik Çoraplar:


Keçilerden taranarak elde
edilen tiftik özel işleyiş biçimleriyle giyim eşyası olarak değerlendirilir.
Elde edilen tiftik yıkanıp temizlendikten sonra taranır. Teşi adı verilen
eğirme aletiyle eğrilip iplik haline getirilir.Tiftik giyecekler el örgü
şişleriyle örülür.Örüldükten sonra sıcak ekmek arasına baskıya bırakılarak
yumuşatılır. Tiftik giyeceklerin kabartılıp saçaklandırılması bu yöntemle
yapılır. Tiftikten kazak , atkı ve eldivende yapılır.Tiftik çoraplar dize
kadar uzandığından dizleme de denilir.Dizlemenin üzerine değişik halı ve
kilim motifler işlenir.






d)
Üzerlik veya Nazarlık:


El sanatlarıyla ilgili
olarak halkın üzerlik veya nazarlık olarak tabir ettiği üzerlik, üzerlik otu
tanelerinin ipliklere dizilerek geometrik şekiller verilen bir süs eşyası
olduğu gibi inanç bakımından da kültürel değerler taşımaktadır.Halk
inanışına göre üzerlik muska ve mavi boncuktan sonra nazardan iyi koruyan
eşyadır. Üzerlik otu bulunmayan yerlerde arpa ve mısır taneleri boyanarak
kuşburnu kızardıktan


sonra toplanıp
yapılır.Üzerine nazar boncuğu takılır.Özellikle Doğubayazıt’ta yetişen ve
burada yapılan üzerlik köy odalarındaki duvarların başlıca süsüdür.






e)
Buğday ve Çavdar Sapından Yapılan Eşyalar:


olgun hale gelmiş buğday
sapları başaklarından temizlenerek ıslatılıp yumuşatılarak örmeye elverişli
hale getirilir. Ağrılı kadın ve kızlar bunlardan çanta, sepet, çay tepsileri
ve çocuk şapkaları yapmaktadırlar.Ayrıca bunlar güzel renkler boyanıp
motiflerle süslendiği zaman turistlerin ilgisini çekmektedir.






f) Keçe
Yapımı:


Keçecilik Ağrı’da
hayvancılığa bağlı olarak gelişmiş diğer bir el sanatı koludur.Genellikle
kuzu yününden yapılan keçeler,yünün hallaç taraklarından geçirilmesinden
sonra özel yöntem ve tekniklerle sıkıştırılmasıyla elde edilir.Keçelerin
üzerine renkli yünlerden desen yapılır. Keçeler kırsal kesimde yaşayan ve
hayvancılıkla uğraşan Ağrı halkının kullandığı bir yazgıdır.Köylüler kendi
koyun ve kuzularından ürettikleri yünleri keçecilere götürerek ihtiyaçları
olan keçeleri yaptırırlar. Keçeler sıcak tutması yönüyle bilhassa yaylalarda
hayvancılıkla uğraşan halk için halı ve kilimden daha fazla bir önem
taşır.Keçeden yazgı çoban başlığı, çoban kepeneği gibi eşyalar
yapılır.Önemli bir ihtiyaç maddesi durumunda olan keçe ve keçecilik bölgede
ticari bir meslek ve unsurdur.