Dış gebelik (Ektopik Gebelik)

Perş. Şub. 26, 2009 5:37 pm

Tıbbi literatürde dış gebelik “ektopik gebelik”
olarak da geçer.

Dış gebelik tanım olarak, sperm hücresi ile
döllenmiş yumurtanın rahim dışında başka bir dokuya yerleşip o bölgede
gelişmesidir.

Dış gebeliğin en çok yerleştiği yer ise bir kadının fallop
kanalları, yani tüpleridir.

Dış gebelikler tüpler haricinde;
yumurtalıkta (ovarian gebelik), karın içerisinde (abdominal gebelik), rahim
ağzında (servikal gebelik) da olabilmektedir.

Ayrıca rahim içerisinde
normal bir gebelikle birlikte dış gebelik görülmesine “heterotopik gebelik”
denir. Bu durum ortalama 30000 de 1 görülür.

Dış gebelik erken gebelik
döneminde görülen ciddi komplikasyonlardan biridir. Oluşan gebelik dış gebelikse
embriyo kesin olarak kaybedilmekte ve anne hayatı da ciddi olarak tehlike
altında kalmaktadır.

Dış gebeliğe bağlı anne ölümleri, çok kısa süre
öncelerine kadar gebeliğe bağlı anne ölümleri arasında birinci
sıradaydı.
Günümüzdeki erken tanı yöntemleri ve tedavi seçeneklerindeki
gelişmeler sayesinde hastalık erken dönemde, anne hayatını tehlikeye sokmadan
tanınabilmekte; hatta annenin tüpünde hasar meydana gelmeden tedavi
edilebilmektedir.

Dış gebelik genellikle yumurtanın tüpler aracılığı ile
rahime transferi sırasında oluşan bir problemden kaynaklanmaktadır.
Kadın
her adet döneminde yumurtalıklarından yumurta atar ve bu yumurta spermle
karşılaşırsa birleşir ve tüpler aracılığı ile rahime doğru ilerler. Bu nedenle
“tüm gebelikler tüplerde başlar”, ancak belli bir süre sonunda (6-7 günde) cenin
bir yandan bölünerek diğer yandan tüplerin fizyolojik kasılma hareketleri ile
rahim içine doğru yolculuğunu tamamlar ve oraya yuvalanır. Bu şekilde rahim
içinde bir gebelik başlamış olur.

Tüp içerisindeki kanalda oluşan
herhangi bir yapışıklığa bağlı mekanik bir problem veya tüplerinin fizyolojik
olarak daha az hareketlerine bağlı bir durum varsa yumurtanın rahime doğru
ilerlemesi engellenmektedir.

Tüplerdeki mekanik darlıklar, erkekten gelen
spermin geçişine izin verirken yumurtanın geçişini engeller. Böylelikle tüpte
döllenen yumurta rahime doğru ilerleyemez ve darlık bölgesine yerleşerek
tüplerde büyümeye başlar (Tubal gebelik). Eğer problem teşhis edilemezse belli
bir süre sonunda bu gebelik tüpü bombeleştirip yırtılmasına sebep olarak iç
kanama ile kadının ölmesine neden olabilir.

DIŞ GEBELİKTE
NEDENLER

Geçirilmiş Salpenjitis (Tüplerin iltihabı)
Dış gebelik
geçiren kadınların %50'sinden fazlasının nedeni “salpenjit” yani tüplerin
enfeksiyonudur. Salpenjit tek taraflı (unilateral) olabileceği gibi iki taraflı
(bilateral) da olabilir.

Salpenjit sıklıkla cinsel yolla bulaşan bazı
mikroorganizmaların (gonore ve klamidya gibi) tüplerde yaptığı enfeksiyondur. Bu
enfeksiyon, çok ince olan tüp içi kanalları tam veya kısmi olarak tıkayıp, tüp
içersindeki hassas mukozada mikroskopik boyutta zedelenmelere neden olur.

Cinsel yolla bulaştan koruyan kombine doğum kontrol hapları, prezervatif
ile normal bakır spiraller dış gebelik görülme olasılığını azaltır. Ancak
spiralle bir gebelik oluşması halinde, bunun dış gebelik olma şansı normale göre
oldukça fazladır.

Hastalık tüpleri tam olarak tıkarsa gebelik hiç oluşmaz
ve durumda kısırlık oluşur. Eğer tüp kısmi olarak tıkanmışsa veya mukozada
mikroskopik zedelenme varsa da dış gebelik oluşabilir.

Doğuştan
(konjenital) Tüp Anormallikleri
Kadının tüpleri yapısal olarak yumurta
geçişinin mümkün olamayacağı kadar dar yapıda olabilir.

Tüplerin
Etrafındaki Yapışıklıklar
Geçirilmiş salpenjitis, tüp etrafında yapışıklığa
neden olabilir. Ayrıca apandisit, yumurtalık kisti operasyonları veya barsak
operasyonları gibi alt karın bölgesine yapılan ameliyatlar sonrasında gelişen
karın içi yapışıklılar tüplerin serbestçe hareket etmesini engelleyerek dış
gebeliğe neden olabilir.

Doğum Kontrol Yöntemi Başarısızlığı
Tüp
bağlanması sonrası veya rahim içi araç (spiral) kullanırken gebe kalınması
halinde bu gebeliğin dış gebelik olması olasılığı biraz daha fazladır. Ayrıca
yalnızca progesteron içeren doğum kontrol hapları (minipill’ler), progesteronlu
spiraller veya progesteronlu cilt altı implantları da dış gebelik riskini bir
miktar arttırırlar.

Progesteron hormonu, tüplerin hareketliliğinde
azalmaya neden olarak dış gebelik şansını arttırır.

Kısırlık
tedavileri
Kısırlığın bizzat tüplerdeki hasardan kaynaklanıyor olması,
kısırlık tedavisi amacı ile yapılan girişimler ve ilaç tedavileri dış gebelik
riskini bir miktar arttırır. Tüp bebek işlemleri ve ovulasyon indüksiyonları
(yumurtlama tedavileri) bunlar arasındadır.

Dış gebelik toplumda yaklaşık
40-100 gebelikte bir görülmektedir. Son yıllarda dış gebelik vakalarında bir
artış söz konusudur. Bunun sebebi eskiye oranla cinsel yolla bulaşan hastalık
oranının artmış olması ve erken tanı yöntemlerindeki teknolojik
gelişmedir.

DIŞ GEBELİKTE BELİRTİLER
Dış gebeliğin henüz tüpte hasara
yol açmadığı, karın içine kanamanın olmadığı erken dönemdeki yakınmalar çok
belirgin değildir. Hiç bir yakınma da olmayabilir.

Bununla birlikte alt
karın bölgesinde ağrı, kasıkta tek taraflı ağrı, bir adet rötarı sonrasında
lekelenme tarzındaki vaginal kanamalar, göğüslerde hassasiyet ve bulantı hissi
sıklıkla rastlanılan şikayetlerdir.

Dış gebelik tanısı konamadan, karın
içine kanama başlamışsa bu bulgulara ilaveten; alt karın bölgesinde ani ve
şiddetli bazen omuza vuran bir ağrı ile tansiyon düşmesine bağlı baygınlık hissi
ortaya çıkar.

DIŞ GEBELİKTE TANI YÖNTEMLERİ
β-hCG (“Beta-HCG” olarak
okunur): Serumda bakılan gebelik testidir. Teşhis için ilk önce hastada gebelik
varlığının saptanması için bir gebelik testi yapılmalıdır.

İdrarda
yapılan testlerde hatalı sonuçlara rastlanabildiği için serumda yapılan β-hCG
testleri tercih edilmektedir.

Hematokrit (tam kan sayımı): Dış gebelik
iç kanamaya neden olmuşsa bu kanamanın şiddeti konusunda fikir
vericidir.

Ultrason (vaginal ultrason): Kadın genital organlarının
ayrıntılı olarak izlenebilmesine olanak sağlayan bir yöntemdir. Teşhiste β-hCG
testi ile birlikte altın standarttır.

Ultrasonografik olarak gebelik
kesesinin nereye yerleştiği ve karın içi kanama olup olmadığı tespit
edilebilir.

Kuldosentez: Gerekli görüldüğünde yapılan tanısal bir
işlemdir. Vajinadan karın boşluğuna girilip enjektörle çekilerek karın içi
kanamanın olup olmadığı tespit edilir.

Dilatasyon ve küretaj: Ultrasonda
rahim içi gebelik olmadığı tespit edildiğinde, dış gebeliğe ait rahim içi
değişiklikleri saptamak için yapılır. Kürtaj sonu alınan materyal inceleme için
patolojiye gönderilir.

Dış gebelikte rahim içinde gebelik olmasa da
gebeliğin hormonal etkisi ile “desidual reaksiyona bağlı (Arias Stella
reaksiyonu)” rahim iç zarında (endometrium) kalınlaşma olmuştur. Bu nedenle
hastanın kanaması olabilir. Yapılan kürtaj ile bu kanama da kesilmiş olur.

DIŞ GEBELİKTE TEDAVİ YÖNTEMLERİ

Tedavide izlenecek yol hastalığın
tanı anındaki durumu ile ilgilidir. Eğer tüp hasar görmeden ve iç kanama meydana
gelmeden tanı konulmuşsa ve erken dönemde ise hasta ameliyat edilmeden ilaç
tedavisi denenebilir.

Son yıllarda kullanılmaya başlanan ilaç tedavileri
(Methotrexate, Quinacrine) ile hastaya verilen ilaçlar tüpe yerleşmiş gebelik
ürününün kanamaya yol açmadan sonlanmasını sağlamaktadır.

İlaç
tedavisinde hastalar her an gelişebilecek iç kanama açısından sıkı bir takibe
alınır. Seri olarak kan tahlilleri ile β-hCG (Beta HCG) ölçümleri yapılır.
Takipte β-hCG testi düşüşü beklendiği şekilde gerçekleşmezse ikinci kür
methotrexate veya cerrahi tedavi (ameliyat) düşünülebilir.

İlaç tedavisi
dışında, son yıllarda vajinal yoldan dış gebelik materyalinin aspirasyonu veya
gebelik kesesine toksik madde enjeksiyonu ile de tedavi mümkün
olabilmektedir.

Son çalışmalarda; sonraki gebelik açısından tedavi
metotlarının birbirine üstünlüğü olmadığı da bildirilmektedir.

Hastada
iç kanama başlamışsa durum acildir ve ilk önce kanama şoku ile mücadele edilir.
Hastaya damar yolu ile sıvı tedavisi ve kan verilerek, acil olarak ameliyata
alınır. Ameliyat açık karın ameliyatı olabileceği gibi laparoskopik olarak da
yapılabilir. Operasyonda gebelik materyali tüpten alınır, kanamalar durdurulur.
Bazen tüpün tümden alınması gerekebilir.

Laparoskopik teknikle ise
mikrocerrahi prensipleri uygulanarak tüpteki hasar giderilmeye çalışılır. Hiç
doğurmamışlarda ve acil ameliyat gerekmeyenlerde “laparoskopik yaklaşım” tercih
edilir.

Erken tanı konmuş hastalarda tedavi sonuçlarının daha yüz
güldürücü olması nedeni ile her zaman için gebeliğin erken döneminde doktora
başvurarak gebeliğin rahim içinde olup olmadığının tespit edilmesi
önemlidir.

Perş. Şub. 26, 2009 10:10 pm

Dış gebelik (Ektopik Gebelik)

Dış gebelik (Ektopik Gebelik)

Geri: Dış gebelik (Ektopik Gebelik)