BÜYÜME VE GELİŞMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Cuma Ocak 02, 2009 4:21 am

Kalıtım ve Ailesel Faktörler

Toplumun
genelinde büyümeyi etkileyen en önemli etken kalıtımdır. Kalıtım (
ırsiyet ), öncelikle boyla ilişkilidir, ancak şişmanlık ve zayıflık
gibi fiziksel özellikler de etkilenir. Büyüme geriliğinden kuşkulanılan
bir çocukta bu durumun kalıtımla ilgili olabileceğine karar vermede,
anne babanın ve varsa kardeşlerin özelliklerini değerlendirmek büyük
önem taşır. Kısa boylu ailelerin çocukları kısa, sarışın olanların
çocukları açık renkli olmaya eğilimlidir.

Cinsiyet

Büyüme
gelişme süreci kız ve erkek çocuklarda farklıdır. Doğumda kızların
tartısı daha düşüktür. Doğum tartıları aynı olan erkek ve kız çocuklar
karşılaştırıldığında kızlar daha ileri bir gelişme düzeyi gösterirler.
Ergenlik dönemine erken giren kızlar hızlı büyür, ancak çabuk dururlar.
Erkeklerde kas dokusu daha fazla gelişir, boy daha uzun olur.

Beslenme

Beslenme, büyüme ve gelişmeyi etkileyen en önemli çevresel faktördür.

Çocuğun
iyi büyüyebilmesi için yeterli ve dengeli beslenmesi, bu besinleri
sindirmeye yeterli bir barsak etkinliği bulunması gerekir. Süt
çocukluğu döneminde yetersiz beslenmeden boydan çok tartının öncelikle
etkilendiği bilinmektedir.

Çoğu
kez beslenme kökenli bir kansızlık geliştiğinde, iştah azalmasına yol
açarak problemin artmasına neden olur. Bu durumda kansızlığın
düzeltilmesi, asıl sorunun çözülmesi için uygulanan tedavilerin
başarısını arttırır.

Sevgili
ebeveynler, büyüme yetersizliği düşünülen bir çocukta alınan günlük
besinlerin yeterli olup olmadığı mutlaka bir hekim tarafından
hesaplanmalı, eksiklik söz konusu ise uygun beslenme şemalarıyla tartı
alımı, olması gereken sürece oturtulmalıdır.

Hormonal Durum

Normal büyüme için bir çok hormona ihtiyaç vardır. Sağlıklı çocuklarda hormonlar uygun miktarlarda salgılanır. Hipofiz
bezinin salgıladığı "büyüme hormonu" boyca büyümeyi, tiroid bezinin
salgıladığı "tiroid hormonu" gelişme ve olgunlaşmayı sağlar. Ergenlikte böbrek üstü bezi, testis ve yumurtalıklardan salınan hormonlar da büyümeyi etkiler.

Büyüme
hormonu yetersizliği durumunda boy kısa kalırken, konjenital
hipotiroidi dediğimiz doğumsal tiroid bezi yetersizliğinde zeka da
etkilenir.

Sevgili
anne ve babalar, erken tanı konulursa her iki hastalığında tedavisi
oldukça başarılıdır. Ayrıca, hormon bozukluklarına bağlı büyüme gelişme
bozuklukları son derece nadirdir. Ancak diğer nedenler tam teşekküllü
bir merkezde yapılacak tetkiklerle bertaraf edildikten sonra
düşünülebilir.

Gebeliğe İlişkin Faktörler

Bebeğinizin
sağlıklı doğması yanında normal tartı ve boya sahip olabilmesi için
gereken koşulların kendine özgü karakteristikleri nedeniyle gebelik dönemi, yaşamın diğer evrelerine göre son derece önem arzetmektedir.

Gebeliğin ilk üç ayında annenin geçirdiği virus infeksiyonları
çocuk için zararlıdır. Anne hamileyken kızamıkçık geçirdiği taktirde
çocukta kalpte bozukluk, katarakt, sağırlık, küçük kafa ve zeka
geriliği ortaya çıkabilir.

Gebelik süresince ve özellikle ilk haftalarda annenin aldığı ilaçlar dikkatle seçilmelidir. Bu dönemde alınan ilaçlar ve sigara içimi gibi etkenler bebeği etkiler, doğuştan bozukluklara yol açabilir.

Hamilelikte röntgen, radyum gibi ışınlar çocukta küçük kafa, bel bölgesinde yarık ya da kese, zeka geriliği ve uzuvlarda bozukluklara yol açabilir.

Hamilelikte hormon bozuklukları bebeğe zarar verebilir. Örneğin şeker hastalığı
olan annelerin çocukları iri doğarlar. Tosuncuk diyebileceğimiz bu
çocuklarda kalp, akciğer ve metabolizma bozuklukları görülebilir.

Sevgili
anneler, doğacak bebeğinizin sağlığı için gebeliğiniz esnasında mutlaka
bir kadın hastalıkları ve doğum uzmanının kontrolü altında olun,
sigara, ve alkolden uzak durun, rastgele ilaç kesinlikle kullanmayın.

Kronik Hastalıklar

Sağlıklı
olarak dünyaya gelen bir bebekte kalıtımsal olarak gelen ya da sonradan
edinilen kimi hastalıklar müzminleşerek büyüme ve gelişme sürecini
olumsuz yönde etkileyebilir. Bu hastalıklar arasında kronik karaciğer
hastalığı, kronik böbrek yetersizliği, romatizmal hastalıklar
sayılabilir.

Büyüme
geriliği, astım ve diğer allerjik hastalıklarda da ortaya çıkar.
Bunların tümünde sebep kullanılan ilaçlar değildir. Hastalığın kendisi
de gerilikte başlıbaşına önemli bir faktördür. Ağır akciğer
infeksiyonları ve morarmayla seyreden kalp hastalıklarında da büyüme
olumsuz yönde etkilenir.

Çocukların
sonraki dönemlerde yaşıtlarını ne ölçüde yakalayacakları, hastalığın
seyri ve süresi, başlangıç yaşı, iyileşme sonrası geride kalan büyüme
süresi ve iyileşmenin tam olup olmaması gibi bir çok faktöre bağlıdır.

SONUÇ

Sevgili anne ve babalar,

Çocuklarda normal büyüme ve gelişmenin izlenmesi,
normalden sapmaların belirlenmesini, böylece hastalıkların erken
tanısını ve önlenmesini olanaklı kılar. Sağlam çocuk takibinde tam bir
fiziksel muayene yanında boy, ağırlık ve baş çevresi ölçümleri yapılır. Düzenli ve birbirlerini izleyen ölçümler tek ölçümlerden çok daha yararlıdır. Çünkü belirli bir çocukta saptanan değerler normal sınırlar içinde olsa bile, çocuğun kendine özgü büyüme grafiğinden sapmalar belirlenebilir.

Bu
nedenle, çocuğunuzun büyüme ve gelişmesini siz de izleyiniz. Elde
ettiğiniz değerleri, bölüm sonunda verdiğim eğrilere işleyip, normalden
sapmalar mevcutsa doktorunuza başvurarak yardım isteyiniz. Böylece
sorun kısa sürede çözülecek, çocuğunuzun sağlığına yeniden kavuşması
sizi mutlu edecektir.