OsmanLı Tarihi'Ne GeneL Bakış 3

Çarş. Ara. 17, 2008 1:36 am

1. Dünya Savaşı ve Osmanlı

Dünyanın büyük devletlerinin Avrupa�da, Ortadoğu�da, Afrika�da ve
Uzakdoğu�da geniş bir alanda ve açık denizlerde, o zamana kadar
görülmemiş büyüklükte ve uzun süreli savaşına I. Dünya Savaşı
denilmektedir. I. Dünya Savaşına yol açan sebepler şunlardır:

1-Ekonomik Rekabet ve Sömürgecilik:

Sömürge edinme ve dış yatırımlarla gelişen ekonomik rekabet, savaşın en
önemli sebeplerinden biridir. Sömürgecilik anlayışı, Rönesans�tan sonra
Sanayi İnkılabı ile önem kazanmış, ham madde ve Pazar arayışı
gelişmemiş, ham madde kaynakları zengin ülkelerin sömürge olarak
kullanılması arzusunu kamçılamıştır. Öncülüğünü İngiltere�nin yaptığı
sömürgecilikte İngiltere�yi Fransa, Belçika, Hollanda, Almanya, Rusya
gibi ülkeler izlemiştir. Sömürgecilik kervanına ABD�nin de katılmasıyla
sömürgecilik anlayışı Pasifik Okyanusuna da egemen olmuştur. Bunun yanı
sıra büyük devletlerin çeşitli ülkelerde maden, demiryolu, deniz
işletmeleri vb dış yatırımları da vardır.

2-Avrupa�da Alman-Fransız; Balkanlar�da Rus-Avusturya Rekabeti:

Avrupa�daki Alman-Fransız anlaşmazlığı savaşın diğer bir nedenini
oluşturmaktadır. Alman milli birliğinin kurulması aşamasında Almanlar
Fransızları yenmişler ve yer altı kaynakları açısından zengin
Alsace-Lorraine�i Fransa�dan almışlardır. Bu tarihten itibaren
Fransızlar bunu milli bir mesele haline getirmişlerdir.

Diğer yandan Balkanlar�da da Rusya ile Avusturya arasında çekişme
vardır. Akdeniz�e açılmak isteyen Rusya, Panislavizm politikasıyla
Balkanları nüfuzu altına almak istemektedir. Aynı şekilde Avusturya�da
Balkanlar�da hakimiyet kurmak istemektedir. Çıkar çatışması bu iki
devlet arasında şiddetli rekabete yol açmaktadır.

3-Milliyetçilik:

1789 Fr. İnkılabı ile ortaya çıkan milliyetçilik fikri, milli devletler
kurma düşüncesini geliştirmiş, bu anlayış daha sonra da Avrupa
milletlerinin benimsediği kendi milletini üstün görme politikasının
kaynağı olmuştur. Panislavizm, Pan-Germenizm gibi milliyetçi akımların
ortaya çıkması bu anlayışın ürünüdür.

1-Osmanlı Topraklarının Paylaşılması İsteği:

Osmanlı toprakları üzerindeki nüfuz mücadelesi ve ileride �Hasta Adam�
ın mirasının ne şekilde paylaşılacağı meselesi, I. Dünya Savaşına yol
açan bir diğer önemli nedendir. XIX. Yüzyıl başlarındaki Rus, İngiliz,
Fransız rekabetine, yüzyılın sonlarında Almanya�nın da katılması bu
rekabeti hızlandırmıştır.

2-Hızlı Silahlanma-Militarizm:

Milli birliğini oluşturan Almanya kısa sürede sanayileşmiş ve
sanayisinin bir kısmını savaş sanayiine yöneltmiştir. Alman Krupp
fabrikalarında büyük toplar, diğer ülkelerini yaptıklarından farklı
silahlar yapılırken, tersanelerinde denizaltılar ve savaş gemileri
yapılmakta idi. Almanya�nın bu davranışı, diğer Avrupa devletlerini de
silahlanma yarışına yöneltmiştir. Bu da militarizmin güçlenmesine ve
yönetenlerin yönettikleri halkı savaşa özendirmelerinde etkili
olmuştur.

3-Bloklaşma:

Almanya milli birliğini kurduktan sonra, dış politikada farklı bir yol
izlemiştir. Alman milli birliğinin kurucusu Bismarc, Almanya�yı
Avrupa�nın karada en güçlü devleti haline getirmek arzusundadır.
Bismarc�in bu arzusunu gerçekleştirmesini engelleyecek tek güç
Fransa�dır. Çünkü Alman milli birliği kurulurken Fransızlar, Almanlara
yenilmişlerdir.

Bismarc, Fransa�nın en kısa sürede kendisini toparlayacağı ve
Almanya�dan bu yenilginin intikamını almaya çalışacağı inancındadır.
İşte bu inanç Almanya�yı güçlü devletle Fransa�ya karşı Almanya�nın
yanına çekme arayışına yöneltmiştir. Böylece dünya devletleri arasında
ilk kez gruplaşma hareketi başlatılmıştır. 1860-1890 yılları arasında
yapılan antlaşmalarla Almanya, Ç.Rusya�sı, Avusturya-Macaristan�ı
yanına almıştır. Bu birliğe �Üçlü İttifak� adı verilmiştir. İtalya da
daha sonrada Üçlü İttifaka katılmıştır. 1890�a kadar Üçlü İttifak da
her hangi bir çözülme yaşanmamıştır.

1890�da Almanya�da bir taht değişikliği yaşanmış yeni imparatorla
Başbakan Bismarc arasında dış politikada ciddi görüş ayrılıkları
yaşanmaya başlamış, bu yüzden de Bismarc başbakanlıktan istifa
etmiştir. II. Wilhelm döneminde Almanya, Ç.Rusya�sının kendi yanında
yer almasını gereksiz görmüş ve 1890�da Ç.Rusya�sı ile süresi dolan ve
yenilenmesi gereken antlaşma yapılmayarak, Rusya devletlerarası alanda
Almanya�nın karşısına itilmiştir.

Bu durum Rusya�yı 1894�de Fransa ile anlaşmaya yöneltmiştir. Bu
birlikteliğe İngiltere�nin de katılmasıyla Üçlü İttifaka karşı �Üçlü
İtilaf� bloğu oluşturulmuştur. Zamanla bloklar arasındaki ekonomik
rekabet, silahlanma yarışı gerginlik yaratmış, bu gerginlik de I. Dünya
Savaşının çıkışında etkin rol oynamıştır.

I. Dünya Savaşı�nın Başlaması-Gelişmesi

Osmanlı Devleti�nin Savaşa Girmesi

Osmanlı Devleti birkaç asır süren Gerileme Döneminde, özellikle de son
yıllarda devletler arası alanda yalnızlığa itilmiştir. Büyük devletler
açısından bir güç olarak görülmemektedir. Buda Osmanlı Devleti�ni,
dünyada gruplaşmalar hızla sürerken, ittifak yapabileceği bir ülke
bulabilme sıkıntısına sokmuştur. Üçlü İtilaf grubu, Osmanlı Devleti ile
ittifak yapmaya sıcak bakmamakta, Osmanlı Devleti�nin ittifak yapmak
zorunda bırakıldığı Üçlü İttifak grubuna dahil olmak ise Osmanlı
Devletine sıcak gelmemektedir. Osmanlı Devleti�nin Üçlü İtilaf
devletlerine ayrı ayrı yaptığı ittifak tekliflerini reddedilmesi,
Osmanlı Devletini yalnız kalmamak için Almanya�nın dahil olduğu Üçlü
İttifak ile anlaşmaya mecbur etmiştir.

Artık Avrupa�da bu gerginliği savaşa dönüştürecek bir kıvılcım
beklenmektedir. Avusturya-Macaristan veliahdının Saraybosna�yı ziyareti
sırasında bir Sırplı tarafından öldürülmesi ile beklenen bu kıvılcım
çıkmıştır. Bu olayın intikamını almak için Sırbistan�a savaş açmaya
karar veren Avusturya-Macaristan, müttefiki Almanya tarafından
cesaretlendirilmiştir. Böylece I. Dünya Savaşı Avusturya-Macaristan ile
Sırbistan arasında başlamıştır. Rusya�nın Sırbistan�ı yalnız bırakmamak
amacıyla savaşa katılması, Almanya�nın da Avusturya-Macaristan�ın
yanında savaşa girmesini kaçınılmaz kılmıştır.

Almanya savaşa katıldığını dünyaya ilan etmeden önce, 2 Ağustos 1914
gecesi İstanbul�da üst düzey İttihat ve Terakki yöneticileriyle gizli
bir ittifak görüşmesi yapmış ve bu görüşme sonunda Osmanlı Devleti ile
Almanya arasında gizli bir ittifak anlaşması yapılmıştır. Bu ittifaka
göre; Almanya�nın savaşta Avusturya-Macaristan�ın yanında yer alması
halinde Osmanlı Devleti de Almanya�nın yanında yer alacaktır. Osmanlı
topraklarına yönelik bir saldırı halinde, Almanya Osmanlı Devleti�ni
koruyacaktır. Bu ittifakla bir anlamda Osmanlı Devleti�nin kendi
ihtiyaç duyduğu anda yanında yer alması imkanını elde eden Almanya�nın;
2/3 Ağustos 1914 gecesi I. Dünya Savaşına katılmasıyla savaşın alanı
genişlemiştir.

Almanya savaşa girmesi ile birlikte Alman Genel Kurmayının 1900�lerde
hazırladığı savaş planını uygulamaya koymuştur. Bu plana göre Almanya
savaşa girdiği andan itibaren bütün gücüyle Fransa üzerine yüklenecek
ve 6 haftalık süre zarfında Avusturya-Macaristan Rus kuvvetlerini
oyalayacaktır. 6 haftalık sürenin tamamlanması ile birlikte
Fransızların işini bitirmiş olan Almanlar, Avrupa topraklarından
geçerek Rusya üzerine yürüyecekler ve Avusturya kuvvetleri ile birlikte
Rusya�ya kesin darbeyi indireceklerdir.

Almanya�nın savaşa katılmasından sonra uygulamaya konan bu plan
başarılı olamamış, Almanlar Fransızları yenemedikleri gibi, Fransız
topraklarında ağır kayba uğramışlardır. Öte yandan Avusturya da, Rus
kuvvetlerini oyalamada yetersiz kalmıştır. Fransızları yenemeyen
Almanların, Avrupa topraklarını çiğnemeleri ve Belçika�ya saldırmaları,
Belçika�nın yanı sıra, İngiltere�nin de Almanya�ya karşı savaşa
katılmasına yol açmıştır. Kafkasya topraklarında Avusturya ile
birlikte, Ruslara yok edici darbeyi indiremeyen Almanların Avrupa�da
uyguladıkları savaş planları tümüyle başarısız olmuştur. Bu
başarısızlık Almanları zinde yeni kuvvetler bulmaya ve yeni cepheler
açmaya yöneltmiştir.

Almanların bu amaçlan kullanabilecekleri hazırdaki kuvvet Türk
kuvvetleri idi. Osmanlı Devletini savaşın içine çekmek için bir
mizansen gerekmekte idi. Akdeniz de İngiliz gemileri ile çarpışan ve
Türk Boğazlarına giren iki Alman savaş gemisi Türkiye�yi savaşa sokacak
bahane oldu. Osmanlı devleti önce bu gemilerin Almanya�dan satın
alındığını duyurdu. Yavuz ve Midilli adı verilen Alman mürettebatlı,
Türk bayraklı bu gemiler, Enver Paşanın bilgisi dahilinde Karadeniz�e
çıkarılmışlardır. Amiral Şusan komutasındaki bu gemilerden Rus
kalelerine ateş açılması, Rusya�nın bu olayı Osmanlı Devleti�nin
kendisine savaş ilanı olarak değerlendirip karşılık vermesi, Osmanlı
Devletinin bir anda kendisini savaşın içinde yer almaya mecbur
etmiştir.

Bütün bu gelişmeler yaşanırken, Almanya�nın Avrupa�da savaşması,
Uzakdoğu da yayılmacı bir politika izleyen Japonya�nın işine
yaramıştır. Almanya�ya 23 Ağustos 1914�de savaş ilan eden Japonya,
Almanya�nın Uzakdoğu�daki sömürgelerini ele geçirmiş ve Kasım 1914�de
savaşı kendi açısından sonuçlandırmıştır.